Communisme

De communistische collecties van het IISG zijn lang weinig omvangrijk geweest. Dat lag niet aan een gebrek aan belangstelling, maar aan het feit dat de communistische wereldbeweging kort na de Russische Revolutie in 'haar' hoofdstad Moskou een eigen instituut voor sociale geschiedenis had gesticht, later bekend als het Instituut voor Marxisme-Leninisme, en de verschillende nationale communistische partijen lang min of meer verplicht waren hun archieven in Moskou onder te brengen.

Ging het woord 'communisme' na de Russische Revolutie vooral gebruikt worden voor de opvattingen van centraal geleide Leninistische partijen, oorspronkelijk betrof het veel oudere ideeën over de wenselijkheid van gemeenschap van goederen, die beroemd zijn geworden door het Communistisch Manifest van Karl Marx uit 1848 (49). Deze ideeën hadden al in de zeventiende eeuw een rol gespeeld in de Engelse Revolutie (50) en ruim een eeuw later in de Franse (51). Ze behoorden sindsdien tot een traditie die de hele negentiende eeuw lang in zowel het socialisme als het anarchisme werd meegedragen. De 'radencommunisten' die het op Moskou gerichte partijcommunisme bekritiseerden (52-53), beriepen zich er evenzeer op als de medestanders van Lev Trotski in de zogenaamde Vierde Internationale (54). Al deze stromingen zijn in de IISG-collecties rijk vertegenwoordigd.

Daarnaast heeft het Instituut de afgelopen jaren belangrijke archiefcollecties van communistische partijen verworven. Behalve uit Nederland (de CPN) betreft het hier met name organisaties uit Iran, Turkije, Egypte en Sudan, die hun archieven na het verdwijnen van de Sovjet-Unie in Amsterdam hebben ondergebracht. Natuurlijk werden er eerder in de communistische staten al gedrukte werken, kranten en tijdschriften verzameld - en tevens veel beeldmateriaal, waaraan ze steeds bijzondere aandacht besteedden. Naast de Sovjet-Unie zijn vooral Cuba (55) en de Chinese Volksrepubliek (56-57) de leveranciers geweest van grote affichecollecties in het IISG.