Censuur!

Wat is censuur? Censuur is een vorm van verbod en een bestraffing.
Sinds de vijftiende eeuw zijn producten van de drukpers onderwerp van censuur en sinds de twintigste eeuw ook film, radio, televisie en internet. Censuur houdt zich dus bezig met openbare uitingen in woord, beeld en geluid.
Censuur richt zich doorgaans op uitingen die wereldlijke en kerkelijke machthebbers onwelgevallig zijn. Het gaat om opinies over staat en politiek, theologische en godsdienstige zaken, zaken betreffende sociale (on)rechtvaardigheid, seks, eer, en normen en waarden.
We kennen censuur vooraf, de preventieve censuur, en censuur achteraf, de repressieve censuur. In beide gevallen gaat het om censuur van bovenaf opgelegd, vaak geschraagd door koninklijke, burgerlijke of kerkelijke wetten. De potentiële vervolgden vinden op hun beurt creatieve wegen om de censuur voor te zijn of te ontduiken.
Censuur kan ook de vorm van zelfcensuur aannemen. Auteurs, drukkers, uitgevers, journalisten, tekenaars, fotografen, cineasten en bloggers proberen op die manier een dreigende censuur van bovenaf af te wenden of ze geven toe aan druk uit eigen kring. Hun gedachten en meningen zijn er wel, maar worden niet openbaar gemaakt.

Met de komst van de drukpers in de vijftiende eeuw doet preventieve en repressieve censuur van bovenaf haar intrede. In de zeventiende en achttiende eeuw neemt de stroom gezagsondermijnende boeken, pamfletten, prenten, kranten en tijdschriften toe en daarmee ook de omvang en intensiteit van de controle hierop. De controle en censuur zijn nooit compleet, kunnen niet compleet zijn, omdat de mazen van het net niet gedicht kunnen worden door overheid en kerk. Nederland, en vooral Amsterdam, heeft in deze periode de positie van 'veilige haven' voor verboden auteurs en drukwerk uit de omringende landen.
In de negentiende en twintigste eeuw worden in, soms nog aarzelende, democratieën de beginselen van vrijheid van meningsuiting en persvrijheid algemeen en wettelijk vastgelegd. In de praktijk heeft men de handen echter vol aan de beteugeling van die vrijheden. Censuurwetgeving blijft dan ook bestaan en wordt regelmatig aangepast.
De opkomst en groei van emancipatoire bewegingen, van politieke stromingen die een massademocratie voorstaan én de toenemende macht van de staat, dragen hieraan bij. Naarmate de twintigste eeuw vordert, wordt de censorrol van de overheid eerder indirect beteugelend dan direct censurerend en de instrumenten voor censuur verfijnder. Sociale censuur en zelfcensuur gaan een belangrijke rol spelen.