Communistisch Rusland
De Februari-revolutie van 1917 leek aanvankelijk een regering naar West-Europees model aan de macht te brengen, maar de October-revolutie later dat jaar, een staatsgreep van de bolsjevieken onder leiding van Lenin en Trotski, gaf de geschiedenis een andere wending (90). Dit gebeurde temidden van de gebeurtenissen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, waarbij na het Russische ook de Duitse, Habsburgse en Ottomaanse rijken ineenstortten. In de uitermate onoverzichtelijke situatie, waarin er zelfs geen begin van politieke stabiliteit in zicht was, braken op tal van plaatsen omvangrijke onlusten uit. Hongarije kende een korte episode waarin de eerste communistische regering buiten Rusland tot stand kwam (91-92). In Rusland werd vele jaren lang een open en bittere burgeroorlog uitgevochten, die voor miljoenen verschrikkelijke gevolgen had (93-95).
Nadat de rook was opgetrokken en de strijd om Lenins opvolging was beslist, gaf Stalin zijn eigen antwoord op het vraagstuk van de modernisering. Dit bestond uit de volledige nationalisatie van het economische, sociale en culturele leven met als doel in zeer ambitieuze vijfjarenplannen een geforceerde industrialisatie van de Sovjet-Unie te bereiken. Het proces, dat ondersteund werd door moderne, groots opgezette propaganda in beeld en geschrift (96-99), leidde tot een bijna totale arbeidsmobilisatie ten dienste van de opbouw van het socialisme in het immense land (100). Daarbij werd de overgang naar dwangarbeid op grote schaal al snel gemaakt (101-103). De onontwikkeldheid van de bevolking werd bestreden door een nieuwe staatsopvoeding (104).
De afloop van de Tweede Wereldoorlog bracht het Rode Leger naar grote delen van Oost-Europa. In al deze gebieden, die praktisch bezet werden, werd het Stalinistische model ingevoerd, met locale variaties en een koloniale kleur. Spoedig verschenen in Hongarije, Bulgarije, Roemenië, Polen, Tsjechoslowakije (105) en de Duitse Democratische Republiek (106) soortgelijke industrialisatieplannen, mobilisatiecampagnes en zuiveringen als in de Sovjet-Unie.
