Nazım Hikmet: Koleksiyonlar

Arşivler

Bilindiği gibi Nazım Hikmet sadece uluslararası bir şair değil aynı zamanda bir komünist idi. Genç yaşta üyesi olduğu ve ölünceye dek bağlı kaldığını özenle belirttiği Türkiye Komünist Partisi'nde (TKP) zaman zaman yöneticilik de yaptı. Bu nedenle Enstitü'müzde bulunan TKP arşivlerinde Nazım ile ilgili materyala rastlamamız hiç de şaşırtıcı değil.

Mevcut TKP arşivlerinden ikisinde Nazım Hikmet ile ilgili materyala rastlıyoruz. Bunlardan ilki TKP-Komintern arşivi. TKP-Komintern arşivinde 1925-1927 yıllarını kapsayan dönemle ilgili olarak Nazım'ın mektupları, elyazısı şiirleri ve Komintern'e gönderdiği açıklamalar var.

Nazım'ın devrimci mücadelesiyle ilgili asıl belgeler TKP-TBKP (Duisburg) arşivinde bulunuyor. Bu belgeler arasında kuşkusuz en önemlileri, Nazım'ın, TKP'nin geniş kitlelere yönelik kürsüsü konumunda olan 'Bizim Radyo'ya yazdığı propaganda yazılarıdır. Bu yazılar basit dille güncel gelişmeleri yorumlayan, hayatın her alanına yönelik, kimi zaman ajitatif bir karektere bürünen Marksist literatürdeki deyimiyle politik propaganda yazılarıdır.

Bunların dışında Nazım ile ilgili materyala en fazla Vâ-Nû arşivinde rastlıyoruz. Bilindiği gibi Vâlâ Nureddin Vâ-Nû ve eşi Müzehher Vâ-Nû, Nazım'ın sadece en iyi arkadaşları değil aynı zamanda ve özellikle Nazım'ın uzun hapishane yaşamında o'nun bir nevi dışarıya açılan penceresi gibiydiler. Bu çerçevede Nazım'ın şiirlerini ve diğer eserlerini daktilo ediyorlar ve bir kopyasını da saklıyorlardı. Bu nedenle Nazım'ın hapishaneden gönderdiği şiirler Vâ-Nû arşivinde yeralıyorlar. Ayrıca 'Memleketimden İnsan Manzaraları'nın birinci ve dördüncü kitaplarının; 'Onlar' ve 'Sabahat' başlıklı eserlerin metinleri Vâ-Nû arşivinde bulunuyor. Nazım'ın ayrıca Bursa hapishanesinden Vâ-Nû'lere gönderdiği mektuplar da -ki sayısı yüzden fazla- bu arşivde yeralıyor.

Vâ-Nû arşivinden sonra Nazım ile ilgili materyalın en yoğun olarak bulunduğu koleksiyon Kemal Sülker arşividir. Bilinduği gibi, Kemal Sülker, sadece ilerici sendikal hareketin etkin bir yöneticisi değil aynı zamanda bir yazardı ve yazarlık çalışmalarının önemli kısmı da Nazım Hikmet üzerinde yoğunlaşmıştı. Bu nedenle Sülker arşivinde Nazım Hikmet ile ilgili bir hayli döküman toplanmış olduğunu görüyoruz. Ayrıca bu arşivde Nazım'ın Orhan Kemal'e ve Kemal Sülker'e gönderdiği mektuplarda var.

E. S. Reddy, Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Yardımcılığı ve Anti-Apartheid Merkezi'nin yöneticiliğini görevinde bulundu ve şimdi ülkesi Hindistan'da yaşıyor. Aynı zamanda bir Nazım Hikmet hayranı. Nazım'la ilgili dünyanın değişik mekanlarında, bu arada Amerika'da ve Güney Doğu Asya'da yayınlanan eserleri topluyor, internet sayfalarını tarıyor. Şimdiye dek topladıklarını Enstitü'müze bağışladı ve biz de onları 'E. S. Reddy Koleksiyonu' aldı altında araştırmacıların hizmetine açtık.

Bak. Mektup ve yazılarından birkaç örnek.

Kitaplar

Kütüphanemizde ise Nazım'ın değişik dillerde yayınlanmış 70'den fazla kitabı bulunuyor. Nazım'la ilgili kitapların sayısı yüz civarındadır. Online katalogda (OPC) tarama yapabilirsiniz.

Ses bantları

Yazılı materyalın dışında Nazım ile ilgili en önemli koleksiyon okuduğu şiirlerinin ve konuşmalarının kaydedildiği bantlardır. Nazım yurtdışına çıktıktan sonra Sovyetler Birliği dışındaki sosyalist ülkeleri de sıksık ziyaret ederdi. Bunların arasında Macaristan da vardı. Budapeşte Radyosu'nun Türkçe Servisi Nazım'ın uğrak yerlerinden birisiydi. Nazım her gelişinde Budapeşte Radyosu Nazım ile röportaj yapar ve şiirlerini okutup yayınlardı. Röportajların bir kısmı ise sosyalist ülkelerin değişik şehirlerinde, örneğin Moskova ve Berlin'de, ama Budapeşte Radyosu için yapılmışlar. Sosyalist Blok'un dağılmasından sonra Budapeşte Radyosu Nazım ile ilgili ses bantlarını Enstitü'müze bağışladı.

Afişler

Nazım'la ilgili olarak Enstitü'müzde bulunan afişler o'nu anmak için düzenlenen etkinliklerin afişlerinden oluşuyor. Büyük bir kısmı Türkiye'den olmakla birlikte özellikle Batı-Avrupa'dan olanlar da var. Afişler 70'li yıllardan başlamak üzere günümüze dek uzanıyor.

Fotoğraflar

Nazım'la ilgili fotoğrafların önemli bir kısmı yurtdışına çıktıktan sonra 1951 yılında Bulgaristan'a yaptığı ilk geziyle ilgilidir. Ayrıca Vâ-Nû arşivinde yeralan bazı fotoğrafları mevcut. Bunların dışında gerek koleksiyon gerekse koleksiyon dışı birçok fotoğrafı var.

Bak. Birkaç fotoğraf.