Parijs 1892-1894

De grote bompaniek van Parijs begon in 1892, maar in voorgaande jaren waren er al enkele incidenten. Volgens een telling van de politie waren er in 1892 2400 anarchisten, opererend in groepjes, waarvan een groot deel staatsgevaarlijk werd geacht. Onder hen veel Italianen en Spanjaarden. Ravachol, (1859-1892) pseudoniem van François Koenigstein, had een Franse moeder en een Nederlandse vader, die zijn gezin al snel in de steek liet. Al voordat Ravachol anarchist werd, had hij een behoorlijk strafblad, waarop de roofmoord op een bejaarde het voorlopig dieptepunt vormde. Zijn aanslagen beoogden spraakmakende leden van de rechterlijke macht te doden, maar leverden uitsluitend gewonden en veel materiële schade op. Ravachol werd bij de politie aangegeven door een ober in restaurant Véry. Bij wijze van wraak bracht een andere anarchist, die aanvankelijk niet werd opgepakt, op 25 april een bom tot ontploffing in dit restaurant. Ditmaal vielen twee doden en veel gewonden. In juli 1892 eindigde Ravachol onder de guillotine. Hij voegde een werkwoord toe aan het vocabulaire: ravacholiser (van kant maken) en een lied aan het Franse culturele erfgoed, La Ravacholle, op de melodie van La Carmagnole.

Auguste Vaillant (1861-1894), zoon van een ongehuwde moeder, moest als kind uit bedelen gaan. Pogingen om een bestaan in Argentinië op te bouwen mislukten. In 1893 terug in Montmartre, besloot hij Ravachol te wreken. Op 9 december 1893 gooide hij een spijkerbom in de Kamer van Afgevaardigden. Er waren geen doden, alleen wat licht gewonden. De zitting werd gewoon voortgezet. Toch kreeg ook Vaillant de doodstraf en weigerde de premier, Sadi Carnot, een gratieverzoek. Ook werd een serie wetten aangenomen die het anarchist zijn op zich tot een misdrijf bestempelden, de lois scélerates.

Vaillant werd op zijn beurt gewroken door Emile Henry (1872- 1894) op 12 februari 1894. Zijn vader behoorde tot de opstandelingen tijdens de Parijse Commune in 1871. Henry was in 1892 korte tijd werkzaam voor l'Endehors. Na een eerdere bomaanslag in 1892 was hij uitgeweken naar Londen, waar hij met veel buitenlandse anarchisten kennis had gemaakt. In 1893 terug in Parijs, koos hij als doelwit een café waar het in zijn ogen wemelde van bourgeois types. In dit café met de toepasselijke naam Terminus vielen flink wat gewonden, maar slechts één dode. Henry was trots op zijn daad en ging zijn executie met opgeheven hoofd tegemoet.

Sante Geronimo Caserio (1873-1894) ten slotte was een bakkersleerling uit Lombardije, die vanwege zijn anarchistische sympathieën vervolgd werd en daarom Italië achter zich had gelaten. Tijdens een feestelijke gebeurtenis in Lyon op 24 juni 1894 stond Caserio tussen het publiek toen de Franse premier Sadi Carnot in een open rijtuig langs kwam. Zijn dolk zat verstopt in een boeket bloemen. De premier overleed enkele uren na de aanslag aan zijn verwondingen. Ook Caserio stierf onder de guillotine. Vlak voor hun onthoofding zouden alle genoemde anarchisten iets in de trant van 'Leve de anarchie' en 'Dit roept om vergelding' geroepen hebben. Maar met Caserio was voorlopig een eind gekomen aan de reeks anarchistische aanslagen in Frankrijk.

Periodieken

La Cocarde. Paris 1890-1893 - IISG signatuur Microfiche 3122
Le Déchard : organe hebdomadaire révolutionnaire de la région Est et Nord. 1892 - IISG signatuur Microfiche 3200
Le Drapeau noir : organe anarchiste Lyon 1883 - IISG signatuur ZF 10386
El Eco de Ravachol. Sabadell 1893 - IISG signatuur Microfilm 647
L'émeute : organe anarchiste. Lyon 1883-1884 - IISG signatuur ZF 10386
l'Endehors / Réd.: Zo d'Axa. Paris 1891-1893 - IISG signatuur Microfilm 5092
on line publicaties uit l'Endehors: www.iisg.nl/collections/zodaxa/
La Favilla. Mantova 1891 - IISG signatuur ZF 53690
The Fortnightly Review. London 1892-1894 - IISG signatuur ZO 6168
L'Idée ouvrière. Le Hâvre 1887-1888 - IISG signatuur ZK 10016
La Lutte : organe anarchiste. Lyon 1883 - IISG signatuur ZF 10386
La Misère : organe anarchiste bi-mensuel. Bruxelles 1892 (met verklaring van Ravachol) - IISG signatuur ZF 16067
Le Paria. Paris 1893-1895 - IISG signatuur ZDK 15200
Le Père Peinard. Paris 1889-1899 - IISG signatuur ZF 10224
Ravachol. Sabadell 1892 - IISG signatuur Microfilm 646
La Révolte/Le Revolté 1879-1894 - IISG signatuur ZF 10402 + ZF 10264
Le Riflard. Paris 1895 - IISG signatuur Microfiche 4160
La Revue libertaire. Paris 1893-1894 - IISG signatuur ZO 10691
Les Temps Nouveaux. Paris 1895-1914 - IISG signatuur ZF 10285
La Voz de Ravachol : periódico comunista-anarquico. Buenos Aires 1895 - IISG signatuur Microfiche 1103

Archieven

Lucien Descaves inv.nr. 128: Brief van Auguste Vaillant, 15 maart 1891
Max Nettlau inv.nr. 2916: Manuscript 'Camerades de l'Endehors', open brief van Emile Henry
Max Nettlau inv.nr. 3203: Dossier Ravachol
Max Nettlau inv.nr. 3247-3248: Dossier Anarchisme in Frankrijk 1888-1913
Zo d'Axa: brieven van Emile Henry, 1892 (fotokopie)

Geraadpleegd

Cour d'assises de la Seine. Audience du 28 avril 1894. Déclaration Emile Henry. (Bruxelles 1894) - IISG signatuur Bro An 270/80
The Dynamite Club... / John Merriman (Boston 2009) - IISG signatuur 2010/370
Four patients [Ravachol, A. Vaillant, E. Henry, S.G. Caserio] of Dr. Deibler. A study in anarchy / J.C. Longoni (London 1970) - IISG signatuur 31/182
Ravachol et les anarchistes / Jean Maitron (Paris 1992) - IISG signatuur An 55/8 s
Sante Caserio : vita, tragedia e mito di un anarchico lombardo / Roberto Gremmo. (Biella 1994) - IISG signatuur 1997/263
Vaillant, Henry, Sante Caserio : gli attentati alla Camera dei Deputati, al Caffè Terminus e al Presidente della Repubblica, Carnot / C. Cavalleri (Guasila 1994) - IISG signatuur 1995/3308