Migratiegeschiedenis

Het IISG huisvest belangrijke collecties op het gebied van de (arbeids)migratie afkomstig uit vele landen in de wereld. IISG-onderzoekers hebben over bijna alle migrantengroepen in Nederland gepubliceerd. Bovendien spelen zij een prominente rol in de bestudering van de wereldwijde migratiegeschiedenis. In het laatste decennium is er een derde categorie IISG-activiteiten op het terrein van migratiegeschiedenis bijgekomen, de zogeheten metabronnen of grote digitale datasets. De betrokkenheid van het IISG bij de wereldwijde migratiegeschiedenis valt derhalve uiteen in drie brede categorieën:
1. Collecties;
2. Onderzoek;
3. Metabronnen.

Het IISG is een van de medeoprichters van het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM). Veel van de IISG-activiteiten op het terrein van de migratiegeschiedenis vinden plaats binnen de context van dit Centrum. Het CGM bevordert onderzoek naar de aankomst en vestiging van migranten en traceert bronnen welke op die geschiedenissen betrekking hebben. Het CGM publiceert een serie working papers. De CGM-website www.vijfeeuwenmigratie.nl wordt gefaciliteerd door het IISG. Deze website heeft tot doel de Nederlandse immigratiegeschiedenis toegankelijk te maken voor een breed publiek, onder wie migranten, nakomelingen van migranten, leraren, journalisten en studenten. Deze website bevat artikelen, audiovisueel materiaal, filmpjes, migranten verhalen, en een geselecteerde collectie van archieven en musea en links naar relevante (regionale) projecten.

1. Collecties

De IISG collecties bieden de mogelijk tot velerlei onderzoek op het gebied van de migratiegeschiedenis. Er zijn specifieke archieven van migranten en hun organisaties, maar ook meer algemene zoals de Arbeiders- en Socialistische Internationale en de International Confederation of Free Trade Unions (ICFTU), die ook dossiers bevatten over migranten van een vele landen. De oudste IISG-collectie die geheel gewijd is aan migranten is het archief van de Duchobory, Russische vredesactivisten die aan het einde van de negentiende eeuw naar Canada emigreerden.

De meeste van de archieven van migrantenorganisaties betreffen Nederland, en deze dossiers zijn vooral in de Nederlandse taal. De archieven van de Turkse organisaties in Nederland zijn de meest uitgebreide, en zijn gerelateerd? aan de grote en indrukwekkende Turkse en Koerdische archieven die zijn verworven door de Turkije desk van het IISG.

• Een lijst van alle collecties (2010) die zich op het IISG bevinden (archieven, geluidsmateriaal, foto collecties, web presentaties) en die hun ontstaan danken aan migranten en hun organisaties van buiten Nederland volgt hieronder. Deze kunnen gevonden worden door te zoeken op nationaliteit van de betreffende migranten:
Supranational | Afghans | Egyptians | Germans | Indonesians | Iranians | Russians | Turcs

• Collecties van migrantenorganisaties die in Nederland werkzaam zijn (2010) als volgt gerubriceerd:
Meerdere nationaliteiten | Belgen | Chilenen | Chinezen | Duitsers | Grieken | Indonesiërs, Indische Nederlanders | Iraniërs | Italianen | Koerden | Marokkanen | Oostenrijkers | Polen | Slovenen | Spanjaarden | Surinamers | Turken

• Verdere informatie is te vinden in de Survey of Archival Sources concerning Migration and Settlemen, Sander Vis, Research Paper IISH 16, 1995.

Voor informatie over het raadplegen van collecties zie veel gestelde vragen en Publieksdiensten.

2. Onderzoek

Migratie geschiedenis is zowel een prominent onderdeel van 'Global Labour History' als een cruciaal onderdeel van de 'Global Economic History'. De studie van de wereldwijde geschiedenis van arbeid en arbeidsverhoudingen zou zelfs ondenkbaar zijn zonder daarin de geschiedenis van onvrije migratie (slavernij, contractarbeid, gedwongen migratie, militaire migratie), seizoensmigratie enzovoorts. In de studie van de 'Global Economic History' spelen migratiebewegingen een belangrijke rol naast andere demografische factoren.
Om te komen tot een beter begrip van de oorzaken en effecten van migratie- en vestigingsprocessen in de huidige globaliserende wereld, zijn een lange termijn- en een globaal perspectief onontbeerlijk. Tot nog toe waren migratiestudies vooral gericht op Europa en de Atlantische wereld. Since 2005 participeert het IISG in een meerjaren programma dat beoogt het migratie ervaringen van de niet-westerse wereld in te sluiten. Samen met de afdeling Geschiedenis van Universeit Leiden heeft het IISG Global Migration History Programme opgezet.
De IISG medewerkers bij de onderzoeksafdeling die werkzaam op het terrein van de migratiegeschiedenis zijn:
Ulbe Bosma
Annemarie Cottaar
Gijs Kessler
Jan Lucassen

3. Metabronnen

Met betrekking tot de datasets op het terrein van de migratiegeschiedenis kunnen binnen het IISG de volgende categoriën worden onderscheiden: a. Migranten Organisaties; b . Migratie data en levenslopen van individuele migranten; c. Visuele bronnen en afbeeldingen; d. Digitale migratie documenten; e. Migratie cijfers en statistieken; f. Digitale portals op het terrein van de migratie die door het IISG gefaciliteerd worden.

a. Migrantenorganisaties
De CGM database Migrantenorganisaties in Nederland bevat gegevens over meer dan 7000 migrantenorganisaties. Ze kunnen online worden doorzocht.

b. Migratiedata en levenslopen van individuele migranten
• Data en publicaties over seizoensmigratie van steenbakkers (Engelse tekst) van het Duitse vorstendom Lippe-Detmold van de late zeventiende tot de vroege twintigste eeuw. Zie 'Lippische Ziegler', een web-presentatie van archiefstukken, gegevens die aan deze archiefstukken zijn ontleend en veel achtergrondinfomatie.
• Europese migratie naar Nederlands-Indië. Data over de immigratie en vestiging van Europese immigranten in deze voormalige Nederlandse kolonie van 1819 tot 1875.

c. Visuele bronnen en afbeeldingen
Het Historisch Beeldarchief Migranten verzamelt en digitaliseert beeldmateriaal uit privécollecties van immigranten die de laatste honderd jaar naar Nederland zijn gekomen.

d. Digitale migratie documenten
Hollandgang im Spiegel der Reiseberichte evangelischer Geistlicher. Quellen zur saisonalen Arbeidswanderung in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts. Geschichtliche Arbeiten zur westfälischen Landesforschung. Wirtschafts- und sozialgeschichtliche Gruppe 17. Herausgegeben von Albin Gladen, Antje Kraus, Piet Lourens, Jan Lucassen, Peter Schram, Helmut Talazko, Gerda van Asselt.2 Teilen (Münster: Aschendorff, 2007)
Deze bron bevat 129 reisverslagen (brieven) van Reiseprediger van de Duitse protestantse kerk, die geestelijke zorg en bijstand verleenden aan de kerkelijke lidmaten die in Nederland werkten als seizoensarbeiders. De brieven beslaan de periode 1849-1893.
Hollandgang im Spiegel... Teil I, 594 pp. (.pdf, 3 Mb)
Hollandgang im Spiegel... Teil II, 665 pp. (.pdf, 7.3 Mb)

e. Migratie cijfers en statistieken
Jan Lucassen and Leo Lucassen, The mobility transition in Europe revisited, 1500-1900: Sources and methods (2010, IISH Research paper no. 46, PDF file, 129pp., 1020Kb), behorende bij het artikel 'Mobility transition Revisited. 1500-1900' (Journal of Global Labour History, 2009, 4)

f. Digitale portals
Zie de Collaboratories in de Sociale en Economische geschiedenis, die worden gefaciliteerd door het IISG.