Collectie: Minderbroeders

« vorige | bladeren | volgende »

De Franciscanen of Minderbroeders vestigden zich in 1909 aan de Sittarderweg in Heerlen, waar ze werden ingezet als geestelijk begeleiders van de (buitenlandse) mijnwerkers. Een van hen, Pater Teotim, zou van onschatbare waarde blijken voor de Slovenen en hun nakomelingen. Hij kwam oorspronkelijk uit Delft, waar hij in 1885 werd geboren als Petrus Josephus van Velzen. In 1904 trad hij te Alverna in de orde van de Franciscanen, om op 26 maart 1911 in Weert tot priester te worden gewijd. Vanaf toen heette hij Theotimus of Teotim. In 1924 kwam hij voor het eerst met de Slovenen in aanraking. Er was behoefte aan een priester, maar toen het niet lukte om een priester uit het land van herkomst te halen, werd pater Teotim aangewezen om deze taak op zich te nemen. Hij sprak de Sloveense taal aanvankelijk niet, maar bezat een stukgebladerd woordenboek.

De Slovenen kenden in die tijd soms een beetje Duits, maar meestal toch alleen hun landstaal. In 1932 bezocht Teotim daarom op initiatief van de toenmalige Sloveense aalmoezenier Drago Oberžan voor het eerst het vaderland van zijn parochianen, onder meer om de taal te leren. Hij verbleef er enkele maanden en reisde naar Sarajevo, Mostar, Dubrovnik, Ljubljana en Belgrado. Tijdens deze reis was hij in het bezit van een semi-diplomatieke pas en kon hij ‘alles vrij over de grens voeren’. Zo voerde hij boter, kaas, koffie, tabak en thee het land in en een paar honderd Hollandse sigaren. In Slovenië beklom hij de Triglav, de hoogste berg van Joegoslavië, met op zijn rug een tas van 15 kilo en ‘slechts gesterkt door een kop koffie en een droog stukje brood’. In Ljubljana ging hij op audiëntie bij Mgr. Rožman en bezocht hij de Ban, de door de koning aangestelde bestuurder van de Provincie Dravska Banovina.

Zijn inzet valt het beste te omschrijven als sociaal werk, maar dan in de breedste zin van het woord. Zo adviseerde hij gezinnen en hielp hij bij werk en ontslag. Hij trad op als bemiddelaar in conflicten met mijndirecties en assisteerde bij het invullen van formulieren, maar ook bij het verlengen van een rijbewijs of als iemand een woning nodig had. Hij trouwde mensen gratis bij hem in de kerk en gaf hun twee rijksdaalders en een maaltijd toe. Voor mensen die van weinig rond moesten komen, regelde hij dat ze bij restaurants gratis overgebleven eten konden ophalen.

Uit de herinneringen van Slovenen rijst het beeld op van een man die met hart en ziel voor zijn taak stond en het eenvoudige leven van een Franciscaner monnik leidde. Tegelijkertijd was hij iemand die kon genieten: hij dronk graag een borreltje, spaarde sigarenbandjes en speelde canasta. Pater Teotim was een van de oprichters van de eerste Sloveense vereniging in Nederland (de Sloveense St. Barbara vereniging Brunssum, opgericht in 1926) en het Sloveense zangkoor Zvon in 1929. Hij overleed plotseling op 26 maart 1952 en ligt begraven in Heerlen.

Archieven: IISG, Collectie Sloveense Arbeidsmigranten in Limburg

Literatuur: Milena Mulders, Met de buik het brood achterna. Mijn Sloveense geschiedenis, Amsterdam 2009.
 

1952	1952