Chronologie

De gebeurtenissen op dinsdag 11 september 1973

Klik op het plaatje voor een vergroting

06.40 Allende wordt in zijn residentie Tomas Moro telefonisch op de hoogte gesteld van een opstand van de marine in Valparaiso.

07.23 Met 5 auto's begeeft Allende en zijn gezelschap, waaronder zijn persoonlijk lijfwacht bestaande uit activisten van MIR en PS, zich naar het presidentiële paleis La Moneda in Santiago.

07.30 Allende arriveert in La Moneda. Overal buiten het gebouw zijn politiemensen en carabiñeros in gevechtstenue aanwezig. Deze delen van de strijdkrachten zijn, nog, loyaal.

07.40 De opperbevelhebbers van de 3 legeronderdelen zijn niet aan de telefoon te krijgen.

07.55 1ste radio-toespraak van Allende. Roept de arbeiders op waakzaam te zijn. Noemt nog slechts de marine als opstandig legeronderdeel. Kolonel Valenzuela arriveert en deelt mee dat het ministerie van defensie is bezet door het leger.

08.15 2e toespraak van Allende. Op dat moment is luchtmacht commandant Sanchez aan de telefoon met het aanbod van de legertop dat Allende per vliegtuig het land mag verlaten. Allende weigert. De carabiñeros zijn loyaal. Ook gaat Allende nog uit van Pinochets loyaliteit. Pinochet staat bekend als constitutioneel en is evenals Allende, vrijmetselaar.

08.30 Communiqué van de militaire junta. Pinochet zit in het complot. Dit bericht wordt Allende gebracht Joan Garcés, zijn Spaanse adviseur. Allende: '3 verraders, 3 verraders'.

08.45 3e radiotoespraak van Allende. Zegt niet te wijken voor geweld.

08.55 Politie en carabiñeros rond het paleis trekken zich terug. Putschisten hebben de macht gegrepen bij de carabiñeros.

09.00 Jachtvliegtuigen vliegen laag over het presidentieel paleis. 200 meter van het paleis vandaan komen troepen van de infanterie-school in beweging. Er ontstaan vuurgevechten met aanhangers van Allende die zich in de gebouwen rond het paleis hebben verschanst. In het paleis zijn ongeveer 15 gewapende mannen. Allendes dokters zijn opgeroepen.

09.03 4e radiotoespraak van Allende. 'De principes die mijn vaderland zo kostbaar zijn, zal ik met mijn leven verdedigen'.

09.10 Men constateert dat van de linkse radiostations nog slechts de communistische Radio Magallanes uitzendt. Omdat het naar alle waarschijnlijkheid de laatste kans is spreekt Allende nogmaals, de 5e keer, tot de Chileense natie. Het zal de laatste toespraak blijken te zijn. 'Werkers van mijn land ..... . Ga voort in de wetenschap dat veel eerder vroeger dan later, U opnieuw de grote wegen zult openen waarlangs de vrije mens gaat om een betere samenleving te scheppen....'

09.20 Een aantal ministers en ex-ministers, waaronder Almeyda, heeft la Moneda weten te bereiken. De tanks zijn zover opgerukt dat zij het paleis onder schot houden. De onder legercontrole staande radio meldt dat de residentie Tomas Moro is gebombardeerd. Er wordt een ultimatum gesteld voor 11.00. uur. Tot dan heeft Allende de kans af te treden en het land te verlaten. Allende weigert.

09.30 Allende geeft 5 militairen onder de aanwezigen in La Moneda toestemming te vertrekken. Hij legt de keus ook voor aan de rest. De meerderheid blijft.

09.45 Allende inspecteert de verdediging. Er wordt vastgesteld hoeveel proviand er is. Er worden papieren verbrand, vooral adresgegevens.

10.00 Tanks openen het vuur op het paleis. Allende, helm op, opent een raam op de eerste verdieping. Op zijn buik gelegen schiet hij een salvo af in de richting van het plein. Allende's secretaresse, Miria Contreras, weet dokter Jiron te bewegen hier een eind aan te maken. Jiron sleept Allende aan zijn enkels weg bij het raam.

10.30 Communiqué van het leger over alle radiostations. 'Nu Allende weigert zich over te geven, zullen leger en luchtmacht La Moneda aanvallen'.

10.45 Allende eist dat de vrouwen La Moneda verlaten. Er zijn ongeveer 10 vrouwen aanwezig, waaronder zijn twee dochters Beatriz en Isabel.

10.47 Leger communiqué: 'De vrouwen in La Moneda hebben 3 minuten om het paleis te verlaten. Daarna zal er gebombardeerd gaan worden'.

10.50 6 Vrouwen verlaten het paleis.

10.55 Leger communiqué: 'La Moneda dient om 11.00 geëvacueerd te zijn. Zo niet dan volgen er bombardementen. .....'

11.05 Het paleis wordt vrijwel voortdurend door tanks en lichtere wapens beschoten.

11.10 Een van de militairen die om 09.30 het paleis hebben verlaten, belt vanaf het ministerie van Defensie met de mededeling dat het leger 15 minuten uitstel heeft verleend. In werkelijkheid zijn er op dit moment nog geen vliegtuigen beschikbaar.

11.15 De beschieting van het paleis wordt gestaakt. De troepen van de putschisten trekken zich terug om niet door de eigen luchtmacht geraakt te worden. De aanwezigen in het paleis verzamelen zich in de wintertuin op de begane grond. Er zijn nog ± 50 mensen. Allende geeft iedereen nogmaals de gelegenheid te vertrekken. De meesten blijven. Hij geeft zijn Spaanse adviseur Garcés opdracht te vertrekken om de wereld te vertellen wat zich in la Moneda heeft afgespeeld.

11.58 Het bombardement begint. Hawker-Hunter jachtvliegtuigen schieten raketten het paleis in. Medewerkers halen ter bescherming de Chileense onafhankelijkheidsverklaring van 1818 van de muur. Plafonds storten in. Overal breekt brand uit.

12.15 Het bombardement eindigt. Meteen opent het leger wederom het vuur. Er worden nu ook traangasgranaten het brandende gebouw in geschoten.

12.20 Bijeenkomst van Allende en Fernando Flores, Daniel Vergara en Osvaldo Puccio in de eetzaal op de eerste verdieping, onder een tafel als schuilplaats. Flores dringt aan op onderhandelingen. Allende wil uiteindelijk akkoord gaan met aftreden en de vorming van een militair-burgerlijk regime met behoud van de verworvenheden van de UP. Na telefonisch overleg met het ministerie van Defensie, verlaten de drie onder bescherming van een witte vlag het gebouw. Op het ministerie aangekomen worden ze ogenblikkelijk gearresteerd. Pinochets eis blijft: overgave zonder voorwaarden.

12.30 De journalist Augusto Olivares heeft zich in La Moneda van het leven beroofd. Generaal Palacios krijgt de opdracht het paleis te bezetten en de president te overmeesteren.

13.00 De gevechten tussen troepen en de verdedigers van het paleis houden aan.

13.40 Via een directe telefoonverbinding met de veiligheidsdienst, wordt aan de aanwezigen in het paleis het aanbod gedaan van een 15 minuten durende staakt-het-vuren en een overgave met witte vlag van iedereen. Allende kom tot de conclusie dat verder verzet zinloos is. Hij verzamelt zijn mensen op een galerij voor een laatste overleg. Hij zegt dat een bloedbad zinloos is. Hij bedankt iedereen voor hun trouw en moed en vraagt een minuut stilte voor Olivares.

13.50 Allende organiseert de overgave. Voorop dient Miria Contreras te gaan. Een wit tafellaken door dokter Quiroga uit de eetkamer genomen, wordt gebruikt als witte vlag. Allende zegt de rij te zullen sluiten. Als het gezelschap in een rij op de trap klaarstaat, gaat Allende die langs, van beneden naar boven, en geeft iedereen een hand. Er heerst grote emotie.

13.55 Als de groep het paleis via de Rua Morandé wil verlaten, wordt eerst alsnog het vuur op de groep geopend. Als het vuren stopt begint langzaam de evacuatie. Met de armen in de lucht verlaten ze het paleis. Op dat moment dringen de eerste soldaten van Palacios via dezelfde deur het gebouw binnen.

13.58 Guijon bedenkt dat hij iets als aandenken mee wil nemen uit het paleis. Hij verlaat de rij, loopt weer naar boven en passeert de salon 'Independencia'. Daar ziet hij hoe Allende, op een sofa gezeten, machinepistool tussen zijn benen, loop omhoog gericht, zich met een kort salvo van het leven berooft.

14.10 Guijon blijft bij het lichaam van Allende. Soldaten dringen de salon binnen. Er wordt een officier gewaarschuwd. Generaal Palacios komt binnen en vraagt Guijon precies te vertellen of dit Allende is, ernstig verminkt in het gezicht als hij is, en het relaas te doen van zijn dood. Palacios meldt zijn superieuren: 'Missie volbracht, Moneda bezet, president dood'.

De Comisión Nacional de Verdad y Reconcilliación (Infrome Rettig) meldt in zijn onderzoek uit 1991 1261 dodelijke slachtoffers van Pinochets terreur over de periode 11 september 1973 tot 31 december 1973

Chronologie gebaseerd op:

Joan E. Garcés - Allende y la Experienca Chilena, Barcelona 1976
Pierre Kalfon - Allende Chili: 1970-1973 Chronique, Biarritz 1998
Oscar Soto - El ultimo dia de Salvador Allende, Santiago 1999