Een voet tussen de deur - Geschiedenis van de kraakbeweging 1964 - 1999

Voorwoord

Het op schrift stellen van de geschiedenis van de kraakbeweging vormt de afsluiting van mijn werkzaamheden aan het `Staatsarchief'. Begin jaren negentig ben ik in de Staatsliedenbuurt in Amsterdam samen met anderen begonnen met het bijeenbrengen van al het actiemateriaal dat bij menige kraker op zolder lag te vergelen. Door de jaren heen heeft een groot aantal voormalige krakers bijgedragen aan de totstandkoming van dit archief. De collectie is uitgegroeid tot tientallen meters notulen, pamfletten, periodieken en krantenknipsels, honderden uren audio en videomateriaal en duizenden foto's en affiches. Tegelijkertijd met de publicatie van deze geschiedenis zal het archief worden overgedragen aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (iisg) in Amsterdam, waar het voor iedereen toegankelijk is.

Dit boek vormt de weerslag van al het archiefmateriaal dat de afgelopen jaren door mijn handen is gegaan tijdens het ordenen en ontsluiten ervan. Bovendien heb ik met een groot aantal voormalig betrokkenen uitvoerige gesprekken gevoerd over hun aandeel in de geschiedenis, niet in de laatste plaats tijdens de researchfase van de filmdocumentaire `De Stad was van ons', die ik in 1996 samen met regisseur Joost Seelen heb gemaakt. Degenen met wie ik het uitvoerigst heb gesproken en van wie de verhalen ergens in de hier voorliggende geschiedenis verwerkt zijn, worden achter in het boek genoemd.
   Over vele episodes die in dit boek aan de orde komen, zijn reeds aparte publicaties verschenen. Zonder aan de waarde van deze studies afbreuk te willen doen, heb ik echter getracht de hele geschiedenis opnieuw te reconstrueren, en wel van binnenuit, op basis van documenten en ooggetuigenverslagen die tot nu toe voor eerdere onderzoekers niet of nauwelijks voorhanden waren.
   De hier beschreven geschiedenis richt zich op die van de kraakgroepen in Amsterdam, omdat zich aldaar de meest opzienbarende gebeurtenissen hebben voorgedaan. Ontwikkelingen elders in het land komen aan de orde voor zover ze een aanvulling vormen op of afwijken van datgene wat zich in Amsterdam heeft afgespeeld.

Het zal niemand verbazen dat ik zelf actief ben geweest in de kraakbeweging. In 1980 kwam ik als achttienjarige uit Den Haag in aanraking met de Amsterdamse krakerswereld. Mijn actieve loopbaan speelde zich van 1981 tot 1985 af in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt, waar ik, min of meer toevallig, betrokken raakte bij een van de grootste en meest radicale kraakgroepen van de stad. Mijn eigen ervaringen hebben geholpen bij het op schrift stellen van deze geschiedenis, maar zijn aan de andere kant zo beperkt dat ik het grootste gedeelte als buitenstaander heb moeten onderzoeken.
   Niemand heeft de hele geschiedenis van het begin tot het eind meegemaakt; alle voormalige krakers dragen slechts een deel ervan met zich mee.
   Om vat te krijgen op deze gefragmenteerde geschiedenis heb ik gekozen voor een chronologische opzet waarin stap voor stap de ontwikkelingen in en om de kraakbeweging worden beschreven. In negen hoofdstukken passeren evenzovele fases uit de geschiedenis de revue. Deze chronologische opzet betekent tevens dat vele afzonderlijke thema's, die in de hele geschiedenis een rol spelen, in het verhaal zijn ingepast op het moment dat ze het meest pregnant op de voorgrond treden.

Behalve al degenen die door hun materiële en/of mondelinge bijdragen bij de totstandkoming van dit boek een rol hebben gespeeld, wil ik hier enkele personen in het bijzonder bedanken. Jan van der Hoef van het iisg was mij behulpzaam bij het ontrafelen van de ontstaansgeschiedenis van het kraken in de jaren zestig. Zonder de op en aanmerkingen van Nico Jassies en Frans Panholzer zou dit boek er anders uit hebben gezien. Last but not least bedank ik Margreet Simons, die mij wegwijs maakte in de geschiedenis van dat deel van de kraakbeweging dat zich indertijdvanwege mijn kraakwortels in de Staatsliedenbuurtbuiten mijn vizier afspeelde.

Tijdens het schrijven van dit boek bleek al snel hoe veelomvattend de geschiedenis is. Om te voorkomen dat buitenstaanders en toekomstige generaties het spoor bijster zouden raken in een eindeloze opsomming van kraak en andersoortige acties en de bijbehorende anekdotes is een keuze gemaakt uit het overweldigende aanbod. Er wachten daarom nog talloze verhalen om gehoord te worden. Moge dit boek, waarin niet meer maar ook niet minder dan een overzicht gegeven wordt van de kraakgeschiedenis, een aanzet vormen om die verhalen op te rakelen.